Mề đay vật lý (Physical urticaria)

MỀ ĐAY VẬT LÝ

(Physical Urticarias)

      Mề đay vật lý (Physical urticaria) là tình trạng phát ban được kích hoạt bởi một trong các yếu tố vật lý như áp lực, nóng lạnh, ra mồ hôi, nước, ánh sáng mặt trời, ... Thường xảy ra ở người trẻ khỏe mạnh. Một người có thể bị hai hay nhiều loại mề đay khác nhau cùng một lúc.

      Mề đay được phân loại thành cấp tính và mạn tính, mề đay vật lý thường là một dạng mề đay cấp tính và thường gây tái diễn nhiều lần.

      Phương pháp điều trị hiện nay là tránh kích hoạt các yếu tố gây ra (nếu có thể) và dùng thuốc kháng histamine một cách hợp lý hay thuốc ức chế miễn dịch, có thể tự khỏi sau 2-5 năm.

I.               Phân loại mề đay vật lý

     Mề đay vật lý có nhiều loại khác nhau, bao gồm:

1.    Lằn vẽ da (Dermographism)

-      Là một rối loạn da nhìn thấy, khoảng 4-5% dân số bị, là dạng phổ biến của mề đay.

-      Mề đay vẽ có thể xảy ra khi có sự căng thẳng, mặc quần áo chật hẹp, xung quanh nịt quần, áo lót, dây đeo đồng hồ, gọng mắt kính, nhiệt, lạnh, hoặc bất cứ điều gì gây ra đè, nén lên mặt da như viết, vạch móng tay lên da, tát, trà xát khăn khi tắm,…

-      Khoảng 5% mề đay dạng này thường xuất hiện trong mọi giai đoạn cuộc sống, còn lại hầu hết xuất hiện ở lứa tuổi thanh thiếu niên và có thể kéo dài vài năm. Tuy nhiên, một số trường hợp hiện tượng nổi mề đay này có thể kéo dài nhiều năm.

2.    Mề đay nhiệt (Cholinergic urticaria)

-      Phát ban mề đay thường xuất hiện trong một vài phút sau khi đổ mồ hôi và thường ở vị trí lưng, ngực và cánh tay.

-      Ban sẩn phù trong mề đay nhiệt thường rất nhỏ 2-3 mm, xuất hiện bung ra trên da thành chùm như màn trình diễn pháo hoa với màu đỏ hồng tím, cũng có thể nhiều sẩn liên kết lại thành ban sẩn phù lớn.

-      Ban kéo dài từ 30 phút đến một giờ hoặc hơn và sau đó mờ dần đi, lặn không để lại dấu vết. Một số người bị nặng, có thể có dấu hiệu thở hơi khò khè và khó thở trong suốt thời gian phát ban.

-      Mề đay nhiệt thường xảy ra khi tập thể dục, nhiệt độ môi trường thay đổi lớn (lạnh, nóng), cảm xúc đột ngột, tress, sốt hoặc ăn thức ăn nhiều gia vị cay,...

-      Mề đay nhiệt thường xuất hiện ở người trẻ tuổi, có thể mất đi sau vài năm. Tuy nhiên, trong một số trường hợp mề đay nhiệt kéo dài dai dẳng hàng chục năm.

3.    Mề đay lạnh (Cold urticaria)

-      Mề đay do lạnh là một tình trạng tương đối phổ biến. Ban mề đay phát triển sau khi được tiếp xúc với lạnh, như mưa, gió lạnh và nước lạnh. Ví dụ, bơi lội trong nước lạnh có thể gây phát ban lan rộng và nghiêm trọng trên hầu hết các cơ thể có thể làm cho bạn chóng mặt và ngất xỉu.

4.    Mề đay áp lực (Presure urticaria)

-      Nổi mề đay áp lực xảy ra chậm và tương đối phổ biến. Ban phát triển sau 4-6 giờ khi các khu vực da bị ảnh hưởng của áp lực đè lên, ví dụ, sau khi đeo dây an toàn chặt khi đi xe ô tô, hoặc dây đeo đồng hồ chặt, hoặc sau khi nắm một công cụ như pô lăng, tay lái xe máy, cuốc xẻng một thời gian dài,... Các ban mề đay có thể gây đau và có xu hướng kéo dài vài giờ, hoặc thậm chí một ngày hoặc lâu hơn.

5.    Mề đay ánh sáng (Solar urticaria)

-      Hiếm gặp, ban mề đay phát triển trên vùng da tiếp xúc với ánh sáng mặt trời.

6.    Mề đay tiếp xúc (Contact urticaria)

-      Thường hiếm gặp. Ban mề đay phát triển trên vùng da tiếp xúc với tác nhân như nước bất cứ nhiệt độ nào, cao su, lá cây,...

II.             ĐIỀU TRỊ MỀ ĐAY VẬT LÝ

-      Tốt nhất là tránh những tình huống kích hoạt sinh ra nổi mề đay, ví dụ, ngăn ngừa xuất hiện mề đay vẽ bằng cách tránh áp lực tác động vào da càng nhiều càng tốt. Trong trường hợp nhẹ, không cần điều trị, trường hợp cần thiết phải dùng thuốc để làm giảm triệu chứng, giảm mức độ. Thuốc có thể là:

-      Kháng histamine, tuy nhiên, các loại thuốc này có thể không tác dụng ở một số trường hợp như mề đay áp lực.

-      Steroid, không giống như các loại mề đay khác, mề đay vật lý thường không đáp ứng tốt với steroid.

-      Trị liệu bằng ánh sáng tia cực tím có cải thiện nhanh chóng các triệu chứng, nhưng không bền vững, có thể kéo dài được một vài tháng.